ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ
Κάτια Χαραλαμπάκη
Ψυχίατρος –Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια
Οι δικές μου αναμνήσεις από εκείνες τις επικές αλλά και βαθιά συναισθηματικές μέρες, μέσα και γύρω από το Πολυτεχνείο που καταγράφηκαν ιστορικά ως «17 Νοέμβρη 1973», είναι σκόρπιες και κατακερματισμένες… Κάτι ανάμεσα σε όνειρο και πραγματικότητα, σε αφηγήσεις στον ψυχαναλυτή και σε ανακοινώσεις της μετεωρολογικής υπηρεσίας για τον καιρό της παρούσας βδομάδας…
Μου συνέβη, εκείνο τον καιρό, να υποδεχθώ τον αγαπημένο μου σύντροφο Αλέκο που επέστρεψε, ακριβώς τις μέρες που ξεκινούσε το «Πολυτεχνείο», από το στρατόπεδο της Ορεστιάδας (όπου είχε στρατευθεί από τη χούντα μετά την κατάληψη της Νομικής και είχε υποστεί βασανιστήρια και στην αθηναϊκή ΕΣΑ)… Έτσι, στο Πολυτεχνείο βρισκόμουν λίγες πρωινές ώρες, παρατηρώντας εδώ κι εκεί πρόσωπα και συμβάντα, καθώς τις υπόλοιπες ώρες τις περνούσα μαζί του στη φοιτητική μου γκαρσονιέρα… Και θυμάμαι, για παράδειγμα, να βλέπω την πρώην συμμαθήτρια και συγκάτοικο και μελλοντική κουμπάρα μου Ιωάννα Καρυστιάνη, να κοιμάται πάνω στο πάτωμα ενός αμφιθεάτρου, προφανώς γιατί την προηγούμενη μέρα συμμετείχε στις συγκεντρώσεις- συνελεύσεις και τη νύχτα βρισκόταν μπροστά απ’ τα κάγκελα της Πατησίων… Και, επίσης, θυμάμαι να καταγράφω μικρά στιγμιότυπα-σκηνές από άλλους γνωστούς και άγνωστους φοιτητές που συμμετείχαν στο φοιτητικό κίνημα… Δεν ξεχνώ, κιόλας, τις πορείες που γίνονταν πάνω-κάτω στην Πατησίων με συνθήματα γραμμένα στα πανό όπως «Ουαί, Γραμματείς, Φαρισαίοι, Υποκριταί» και «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο»… Άσχετα με το αν υπήρχε-υπάρχει συμφωνία μου με αυτές τις τοποθετήσεις, μπορώ να πω ότι, γενικά, το πνεύμα που ενέδυε ο χώρος ήταν θετικό, για την ψυχή και το μυαλό μου. Ένοιωθα να ανήκω, να είμαι μέρος αυτού του χώρου…
Η αλήθεια είναι πως και η δική μου «χουντική ιστορία» έχει πλευρές καταγεγραμμένες στο ατομικό και γενεογραμματικό μου ιστορικό, με πολλαπλές πλευρές και ψυχοθεραπευτικές ερμηνείες.
Ένα πρώτο παράδειγμα είναι η συμμετοχή μου «στα γεγονότα της Νομικής», την άνοιξη του 1973. Στην «πρώτη Νομική» δεν είχα προλάβει να πάω, την παρατηρούσα από την απέναντι πλατεία, οπότε, στη «δεύτερη Νομική», έτρεξα από νωρίς να χωθώ μέσα. Τελικά, εκεί συνέβη να εισβάλει η αστυνομία και να διαλύσει τη φοιτητική εξέγερση. Θυμάμαι ότι ανεβαίναμε όλους τους ορόφους της Νομικής, φτάνοντας στην ταράτσα. Αλλά και οι μπάτσοι φτάσανε στην ταράτσα και άρχισαν να κατεβάζουν τους συμμετέχοντες φοιτητές. Εμένα, ένας με άρπαξε και, δέρνοντας, με κατέβασε στον από κάτω όροφο. Μετά, άλλος με βούτηξε και, πάλι χτυπώντας, με πήγε στον αποκάτω, επόμενος πάλι με ξύλο στον παρακάτω … κι αυτό μέχρι το ισόγειο, όπου, ο τελευταίος δεν με άφησε αλλά με οδήγησε στην κλούβα για να καταλήξω στην ΕΣΑ. Τότε, μέσα μου ξύπνησε και αναδύθηκε το ένστιχτο της αυτοσυντήρησης, παραμερίζοντας τη γενναιότητα και τον ηρωισμό. Σε αυτόν που πήγε να με χώσει στην κλούβα είπα: «Ποιος είναι ο υπεύθυνος του οχήματος;». Ο μπάτσος πήγε και του είπε τι ρώτησα κι εκείνος (ο «υπεύθυνος του οχήματος») ήρθε και μου δήλωσε όλος καμάρι: «Εγώ είμαι». «Ξέρετε», απάντησα εγώ, «είμαι τραυματισμένη και μου είπαν να πάω στο νοσοκομείο»… «Φύγε, εκεί είναι ο “Ευαγγελισμός”» ήταν η τελική κρίση του μπατσοϋπεύθυνου και με άφησε να φύγω (την κοπάνησα τρέχοντας)… Πώς να το χαρακτηρίσουμε αυτό; Δειλία, προδοσία του ηρωικού φοιτητικού πνεύματος ή, απλώς, ανάδυση ενός εσώτερου αισθήματος αυτοπροστασίας, μέσω «διπλωματικών» εργαλείων επικοινωνίας με τον έξω κόσμο (τον ενίοτε τρομαχτικό);
Τελικά, τις απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά τις δίνει η έξωθεν ιστορία, η ιστορία των ομάδων ή η αυτοϊστορία του κάθε ανθρώπινου όντος; Who knows!
Κι ένα τελευταίο, προσωπικό μου παράδειγμα: Όταν η χούντα εξέδωσε ανακοίνωση για καταζήτηση-σύλληψη φοιτητών, και το δικό μου όνομα ήταν ανάμεσά τους, έχοντας, μάλιστα, το εξής ενδιαφέρον στοιχείο: Δεν με καταζητούσαν μόνο με τον νόμο 509 «για ανατροπή του κοινωνικού πολιτεύματος» αλλά και με τον 375 «για κατασκοπεία» (εν ολίγοις, έγινα Μάτα Χάρι!)… Και αυτό, ίσως, συνέβη, επειδή δεν ήμουνα συνδικαλίστρια, δεν συμμετείχα στις εξέδρες των φοιτητικών συνελεύσεων, ήμουνα «στην πίσω γραμμή». Αλλά, ταυτόχρονα, διότι πολλοί συλληφθέντες είχαν δηλώσει ότι υπήρξαν συναντήσεις στο διαμέρισμά μου. Τέλος -γιατί όχι;- επειδή το «Κάτια» είναι όνομα ρωσικής προέλευσης…
Κατά την ψυχοθεραπευτική μου εκπαίδευση στο ΑΚΜΑ, θυμάμαι τον δάσκαλό μας Γιώργο Βασιλείου συχνά να ρωτάει: «Εσύ τίνος παιδί ήσουν, της μητέρας σου ή του πατέρα σου;». Εγώ τότε είχα δηλώσει «της μητέρας μου»… Αλλά! Όταν την επικήρυξη η αστυνομία την επικόλλησε και στα λιμάνια και στα αεροδρόμια της χώρας, ο πατέρας μου ήρθε από τα Χανιά και με το αυτοκίνητό του με πήγε στη Θεσσαλονίκη, για να κρυφτώ στο σπίτι της αδελφής του και της οικογένειάς της… Με λίγα λόγια, η χούντα με έκανε ΚΑΙ παιδί του πατέρα μου…
Μένοντας εκεί, στο θεσσαλονικιώτικο σπίτι των θείων – ξαδέρφου, την περνούσα κλειδωμένη μέσα, διαβάζοντας και ακούγοντας ραδιόφωνο… Μια μέρα, μετά από πολλές στη σπιτική απομόνωση, αποφάσισα να το ρισκάρω και να βγω έξω, να κάνω μια βόλτα στη γειτονιά και στην πόλη. Και ω! η τύχη το’ φερε κι έπεσα πάνω σε μια πρώην σχολική συμμαθήτριά μου, που σπούδαζε στη Θεσσαλονίκη. «Ω!», μου φωνάζει εκείνη, «γιατί βγαίνεις έξω; Δεν το καταλαβαίνεις ότι κινδυνεύεις να σε συλλάβουνε;». Και για να μου συμπαρασταθεί, μου έφερε να φοράω όταν βγαίνω έξω μια κατάξανθη περούκα. Τελικά, την περούκα δεν τη φόρεσα. Ίσως, σκέφτομαι τώρα, επειδή φοβήθηκα μη με συλλάβουν για «παράνομη πορνεία»…
Τέλος, σήμερα (στην επιλογική φάση του βίου μας) μπορούμε να συμπεράνουμε πως και ξανθή περούκα θα μπορούσαμε να φορέσουμε, αλλά και στο «Πολυτεχνείο» να ξαναβρεθούμε… Αν όχι εν ζωή, τουλάχιστον εν μνήμη, ατομική και συλλογική…